Co wybrać? Czy do nauki gry na pianinie potrzebny jest… fortepian?!
Jak myślisz, na czym grane są utwory Fryderyka Chopina albo słynny muzyczny temat z filmu „Amelia”? Wszyscy znamy tę charakterystyczną barwę. Wiemy, jak brzmi instrument klawiszowy. Ale czy po samym dźwięku da się odróżnić pianino od fortepianu? Czym właściwie różnią się te instrumenty i co mają ze sobą wspólnego? No i najważniejsze pytanie: który z nich będzie lepszy do nauki gry?
Odpowiedzi na te pytania i wiele innych znajdziesz w naszym artykule. Mamy nadzieję, że dzięki niemu poszerzysz wiedzę i wybierzesz idealną opcją nauki gry dla siebie!
Jaki instrument kryje się pod angielskim słowem piano?
Angielskie piano w języku polskim może oznaczać zarówno pianino, jak i fortepian. Mamy wprawdzie rozróżnienie na grand piano (fortepian koncertowy) oraz upright piano (pianino), ale rzadko używa się ich w angielskim języku potocznym. Po polsku jednak rozróżnienie między tymi instrumentami jest znacznie ostrzejsze. Nie mamy jednego słowa, które określałoby pianino i fortepian.
W tych wszystkich zawiłościach językowych jest jedno pocieszenie. Przynajmniej na określenie osoby grającej na pianinie i fortepianie mamy jedno słowo: pianista/pianistka.
Pianino vs fortepian
Podobieństwa
- Klawiatura – jest dokładnie taka sama w obu instrumentach. To 88 klawiszy (52 białe i 36 czarnych) ułożonych według określonego schematu. Zatem identyczne są także zasady gry i repertuar.
- Mechanizm gry – w obu instrumentach naciśnięcie klawisza wywołuje uderzenie młoteczka w strunę. Wpada ona w drgania i tak powstaje dźwięk.
- Pedały – oba instrumenty posiadają pedały, za pomocą których można zmieniać brzmienie.
- Wydobycie dynamiki – oba instrumenty pozwalają grać z różną dynamiką. W zależności od siły nacisku klawiszy dźwięk może zmieniać się od cichego do głośnego.
- Nauka gry – ta sama klawiatura i technika gry sprawiają, że nauka gry na obu instrumentach niczym się nie różni.
Różnice
Budowa
- Pianino: struny ułożone są pionowo. Jest bardziej kompaktowe, zajmuje mało miejsca. Dlatego często znajduje się w mieszkaniach i właśnie na nim zaczynamy swoją naukę gry.
- Fortepian: struny ułożone są poziomo. Jest to większy i bardziej rozłożysty instrument. Pozwala to na lepsze wybrzmienie. Fortepian ma również klapę, którą można otwierać, aby jeszcze wzmocnić dźwięk.
Mechanika
- Pianino: pionowe ułożenie strun powoduje, że także mechanizm młoteczkowy działa w pionie. Nie mamy tu wsparcia grawitacji. Dlatego może się wydawać, że dźwięk wydobywa się nieco ciężej niż na fortepianie i trudniej uwidocznić różnice dynamiczne. Dużo zależy jednak od jakości pianina i jego stanu technicznego. Znacznie lepszą mechanikę będą mieć nowe instrumenty.
- Fortepian: mechanizm młoteczkowy działa w poziomie, co daje większą precyzję i kontrolę nad dynamiką. Dźwięk powstaje szybciej, ponieważ młoteczki wracają na miejsce dzięki grawitacji. Dokładne granie szybkich przebiegów na fortepianie może być nieco łatwiejsze.
Brzmienie
- Pianino: jest instrumentem cichszym, z dźwiękiem bardziej przytłumionym, ale nadal może być bardzo wyraziste i charakterystyczne.
- Fortepian: brzmienie jest pełniejsze i bogatsze. Wpływa na to w dużej mierze rozmiar instrumentu i większa przestrzeń do rezonowania strun.
Zastosowanie i cena
- Pianino: jest szczególnie popularne w domach, mniejszych salach koncertowych czy szkołach, ponieważ jest mniejsze i tańsze.
- Fortepian: gra się na nim w dużych salach koncertowych, znajduje się również często w profesjonalnych studiach nagraniowych. To instrument, który można mieć oczywiście także w domu, jednak trzeba brać pod uwagę, że jest duży, a jego cena znacznie przewyższa koszt pianina.
Garść historii, czyli co było pierwsze: pianino czy fortepian?
Jak zapewne się domyślasz, żaden z instrumentów nie powstał z dnia na dzień. Za głównych „przodków” fortepianu i pianina uznaje się klawesyn i klawikord. Miały one jednak ograniczenia, zwłaszcza w zakresie dynamiki gry. Problem ten w XVIII wieku rozwiązał Bartolomeo Cristofori. Stworzył instrument nazywany dziś pianoforte, który pozwalał na granie zarówno głośne, jak i ciche.
Ciekawostką jest, że jego wynalazek nie zdobył początkowo popularności. Ale kolejni twórcy instrumentów robili notatki i szybko zaczęli udoskonalać dzieło Cristoforiego. Dzięki temu fortepian zaczął mieć coraz większą siłę dźwięku i stał się atrakcyjny dla wielu kompozytorów. W XIX wieku był już niezwykle popularnym instrumentem i królował w dużych salach koncertowych.
Jednak nie oszukujmy się, nie każdy może mieć domu fortepian. Pojawiła się więc potrzeba stworzenia bardziej kompaktowej i tańszej alternatywy dla fortepianu. To miał być instrument dostępny dla każdego.
Już w XVIII wieku pojawił się pomysł umieszczenia strun w układzie pionowym. Dzięki temu zaistniała możliwość stworzenia instrumentu, który zajmie mniej miejsca niż fortepian. Udoskonalona konstrukcja zyskała na popularności w XIX wieku i pianino stawało się coraz bardziej powszechnym elementem wyposażenia mieszczańskich mieszkań.
Masowa produkcja przez znane marki, takie jak Steinway & Sons, Blüthner czy Bechstein sprawiła natomiast, że pianina trafiły np. do szkół i dziś właściwie prawie każdy zaczyna właśnie od nauki gry na pianinie!
A jeśli Ty również już teraz masz ochotę rozpocząć naukę gry na pianinie pod okiem doświadczonych nauczycieli, sprawdź nasz kurs online „Pianino dla początkujących”. Dzięki niemu szybko zdobędziesz umiejętności niezbędne do zagrania swojego pierwszego utworu!
Czy fortepian jest potrzebny na początek nauki gry?
Cóż… naszym zdaniem… nie! Po zapoznaniu się z podobieństwami i różnicami wiesz już, że nauka gry na pianinie i fortepianie wygląda dokładnie tak samo. Pianino jest najpopularniejszą opcją na początek przede wszystkim ze względu na swój rozmiar i cenę. Dodatkowym atutem jest to, że współcześnie pianino ma również formę cyfrową. Dzięki temu nie musisz wkurzać sąsiadów!
Super, jeśli masz możliwość nauki gry na fortepianie, ale absolutnie nie musisz posiadać takiego instrumentu. Pianino świetnie sprawdzi się do nauki, ale też do koncertowania w mniejszej przestrzeni. Nawet wielu profesjonalnych nie ma w domu fortepianu, tylko pianino.
Najważniejszy stan instrumentu
Wbrew temu, co mogłoby się wydawać, nie każdy fortepian będzie lepszy od pianina. Mechanizmy w instrumentach klawiszowych szybko się starzeją. Zwłaszcza, jeśli są regularnie używane.
Wyobraźmy sobie sytuację, że masz do wyboru dwa instrumenty: stary fortepian albo nowiutkie pianino. Który instrument będzie lepszy na początek nauki? Naszym zdaniem pianino, ponieważ nowy instrument ma lepszą mechanikę. Będzie Ci się na nim po prostu wygodniej grało, a dźwięk będzie ładniejszy.
Renesans pianina wśród muzyków?
No dobra, ale czy faktycznie jest tak, że pianino to tylko w domu, a w salach koncertowych to już fortepian? Niekoniecznie!
Tak naprawdę na wybór instrumentu przez muzyków mogą wpływać 3 elementy:
- przestrzeń, w której odbywa się koncert i możliwości jej wyposażenia,
- rodzaj wykonywanej muzyki,
- efekt artystyczny, który chcemy uzyskać.
Muzycy koncertujący w dużych salach koncertowych najczęściej wybierają fortepian. To on króluje w filharmoniach podczas koncertów muzyki klasycznej, ale też w akustycznym jazzie. Z pewnością kojarzysz również wiele gwiazd muzyki rozrywkowej siedzących przy fortepianie, choćby Eltona Johna czy Alicię Keys.
Pianino zdecydowanie częściej pojawia się na mniejszych koncertach i w muzyce rozrywkowej. Cieszy się również dużą popularnością w nurcie neoclassical music. Po obejrzeniu na YouTube filmików z kompozycjami Joepa Bevinga chyba trudno nie zachwycić się pianinem!
Ale pianino zaczyna też przyciągać uwagę pianistów klasycznych. Wśród nich znalazł się ostatnio zwycięzca Konkursu Chopinowskiego – Bruce Liu! W 2024 roku nagrał dwupłytowy album z utworami Erica Satie. Na obu płytach znalazły się te same utwory, jednak na drugiej wszystkie kompozycje artysta zagrał na pianinie! Trzeba przyznać, że pozwoliło to uzyskać bardzo ciekawy efekt artystyczny:
Czy pianino będziemy mogli coraz częściej usłyszeć na koncertach i nagraniach? Wygląda na to, że przeżywa swój renesans.
Dlatego może to dobry moment, żeby rozpocząć naukę gry na pianinie?
